"Çağdaş edebiyata güvenim yok demiyorum. Ama değerli vaktimi de zamanın vaftiz etmediği eserleri okuyarak ziyan etmek istemem. Hayat zaten yeterince kısa..."
H. Murakami - İmkansızın Şarkısı
Evet hayat zaten kısa ve okunacak çok fazla iyi kitap var. Bu yüzden ben kitap seçimlerimi genel popülariteye değil de, belli bir ölçme ve değerlendirme ile, konuyla ilgili yetkin kişiler ve kurumlar tarafından onaylanmış olmalarına göre yapmaya çalışıyorum.
Bunu yaparken sitede Okuma Listeleri kısmında bulabileceğini listeler dışında bazı kitap ödüllerini de takip ediyorum. Bu ödüllerin verilmesinde objektiflik konusunda, politik, milliyetçi, dini vs bir sürü nedenle tereddütler ve itirazlar mutlaka vardır ve olacaktır. Ama ben yine de bu ödülleri alan kitapların özellikle güncel edebiyatı takip için önemli olduğunu düşünüyorum.
Bence Murakami'nin "zamanın vaftiz ettiği" diye bahsettiği eserler olan klasiklerin yeri ise daha ayrı ve özel olmalı bence herkes için. Bu nedenle onları için ayrı bir parantez açmak isterim. Çünkü konu klasikler olunca, kararı veren kişiler değil zaman gerçekten ve zamanın herkes için aynı derece acımasız ve oldukça objektif olduğunu düşünüyorum.
Bu nedenle zamanın acımasız sınavını geçmiş olan klasikleri kalbimizin özel bir köşesine yerleştirdikten sonra artık ödüllere gelebiliriz.
Nobel Edebiyat Ödülleri :
Nobel ödülleri İsveçli kimyager ve mühendis, aynı zamanda dinamitin mucidi olan Alfred Nobel'in ölmeden bir sene önce hazırladığı vasiyetnamesinde edebiyat, fizik, kimya, tıp, ekonomi ve barış adına insanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek amacıyla verilmesini istediği ödüllerdir.
Nobel Edebiyat Ödülleri de bu kapsamda 1901 yılından beri her yıl İsveç Akademisi tarafından Stockholm'de edebiyata seçkin katkıda bulunmuş yazarlara veriliyor.
Her ödül sahibi, bir madalya, bir diploma ve miktarı yıllara göre değişen nakit para ile ödüllendiriliyori
Türkiye'den Yaşar Kemal, İlhan Berk ve Leyla Erbil’in adaylıklarının ardından Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan ilk Türk yazar ise 'Kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulması' nedeni ile 2006 yılında Orhan Pamuk olmuştur.
Orhan Pamuk aynı yıl TIME dergisi tarafından dünyanın en etkili 100 kişisinden biri olarak da seçilmiştir.
Bazen ödülün kitaba verdiği düşünülse de Nobel Edebiyat Ödülü tek bir kitaba değil, yazara verilir.
Ama aşağıdaki dokuz örnekte ödül belli bir kitap adı anılarak verilmiştir :
Mikhail Sholokhov - Ve Durgun Akardı Don
Ernest Hemingway - Yaşlı Adam ve Deniz
Roger Martin Du Gard - Thibault'lar
John Galsworthy - Forsyte Efsanesi
Thomas Mann - Buddenbrooklar
Wladyslaw Reymont - Köylüler
Knut Hamsun - Dünya Nimeti
Carl Spitteler - Olimpos'ta Bahar
Theodor Mommsen - Roma Tarihi
İlk verildiği tarihten beri Nobel Edebiyat ödülünü kazananların listesini aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz. Bu listede ödülün verilme nedeni de yer alıyor. Bu nedenle mutlaka göz atmanızı öneririm :
Ödül ile ilgili genel bilgilere için ise bu linki tıklayabilirsiniz :
Bu yazının hazırlandığı 2024 yılı itibari ile bazı önemli verileri ise şöyle özetleyebiliriz :
Verilen ödül sayısı : 116
Ödül kazanan kişi sayısı : 120 (1904, 1917, 1966, 1974 yıllarında ödülü iki kişi almıştır)
Ödülü alan kadın sayısı : 17
En genç ödül sahibi yaşı: 41
En yaşlı ödül sahibi yaşı : 88
Ödülün verilmediği seneler : 1914, 1918, 1935, 1940, 1941, 1942 ve 1943
Ödülün birden fazla yazar tarafından paylaşıldığı yıllar :
1966 - Shmuel Agnon, Nelly Sachs
Nobel Edebiyat Ödülünü reddeden yazarlar :
Jean-Paul Sartre : Yazar Legion d’honneur (Fransa Onur Nişanı) dahil hiçbir ödülü kabul etmediği gibi Nobel Edebiyat Ödülünü de reddetmiş.
Boris Pasternak : Ödülü kendi iradesi ile değil, Sovyet hükümetinin baskısı sonucu geri çevirmiştir.
Pulitzer Ödülü :
New York'ta, Columbia Üniversitesi tarafından gazetecilik, edebiyat ve müzik gibi alanlarda verilen saygın bir ödüldür.
Amerika'nın en büyük ve saygın ödüllerinden olan Pulitzer Ödülü, Macar asıllı Joseph Pulitzer adlı bir gazeteci tarafından kurulmuştur. Kazananlar bağımsız bir kurul tarafından seçilmektedir.
Kurgu dalında verilen Pulitzer Ödülü 1918'den bu yana, tercihen Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşamı konu alan Amerikalı yazarların seçkin kurgu eserlerine verilir.
Kurgu alanında şimdiye kadar verilen Pulitzer kurgu ödüllerinin listesine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz :
Booker Ödülü :
Dünyanın en saygın edebiyat ödüllerinden biridir. Her yıl İngilizce yazılmış ve Birleşik Krallık ve İrlanda'da yayınlanan en iyi kurgu eserine verilir.
2005 yılında Man Booker Uluslararası Ödülü olarak hayata başlayan, sonradan Uluslararası Booker Ödülü adını alan diğer bir ödül ise yazıldığı dilden bağımsız, İngilizceye çevrilen ve Birleşik Krallık veya İrlanda'da yayınlanan bir kitaba verilir.
Şimdiye kadar verilen Booker ödüllerin listesine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz:
Şimdiye kadar verilen Uluslararası Booker ödüllerin listesine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz:
Bunlar dışında bilimkurgu ve fantezi alanına özel ilgisi olanların takip etmesi gereken iki ödül daha var bence.
Hugo Ödülü :
1955'ten bu yana her yıl verilen Hugo Ödülleri, bilim kurgunun en prestijli ödülüdür.
Her sene bir önceki yıl ortaya konan en iyi bilimkurgu ve fantezi çalışmalarına çeşitli kategorilerde verilir.
Ödülün ismi, öncü bilimkurgu dergisi Amazing Stories'in kurucusu Hugo Gernsback'ten gelir.
Şimdiye kadar verilen Hugo ödülleri listesine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz :
Nebula ödülü :
Nebula Ödülü, Amerika Bilimkurgu ve Fantezi Yazarları tarafından her yıl, önceki iki yıl ABD'de yayımlanan en iyi bilimkurgu ve fantezi çalışmalarına verilen ödüldür.
Şimdiye kadar verilen Nebula ödülleri listesine aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz :